د افغانانو یواځینۍ هیله په ۲۰۲۳ کال کې مړي

په داسې حال کې چې نړۍ د ۲۰۲۳ کال پیل په څراغونو او اور وژنې سره ولمانځه، افغانستان نوره هم په تیارو کې ډوب شو

د ۲۰۲۱ کال له اګسټ راهیسې، د هېواد محافظه کاره اسلامپالو واکمنانو د «طالبانو ۲.۰» افسانه چې د خبرو اترو په ترڅ کې په ۲۰۲۱ کال کې له افغانستان څخه د امریکا د وتلو لپاره ترویج شوې وه، له منځه وړي او پر ځای یې د افغانانو د ژوند د خرابولو هوډ څرګند کړی دی. ښځې له عامه ژوند څخه بې برخې کوي او هیواد یې په فقر او ناورین کې ډوبوي

د افغانستان د اقتصاد وزارت وروستۍ پرېکړه چې په نادولتي موسسو کې د ښځو له کار کولو منع کوي، د افغانانو لپاره سختې پایلې لري. په دغه حکم کې چې د ډسمبر په ۲۴ مه صادر شوی، ویل شوي، "ټولې ښځینه کارکوونکې چې په خپلو اړوندو څانګو کې کار کوي باید تر بلې خبرتیا پورې خپل کار ودروي،" دا خبرداری هم ورکوي چې د دې حکم سره سم په افغانستان کې د دوی د فعالیت جواز لغوه کیدو خطر لري

وزارت اسوشیټیډ پریس ته د لیک منځپانګه تایید کړه او ویې ویل چې دوی د غیر دولتي موسسو لپاره د ښځینه کارمندانو په اړه "جدي شکایتونه" ترلاسه کړي چې "سمه" سرې حجاب یا حجاب نه اغوندي

په ځواب کې د ژغورنې نړیوالې کمیټې (IRC)، Save the Children، د ناروې د کډوالو شورا، CARE انټرنیشنل، او اسلامک ریلیف په ګډون څو سترو نړیوالو مرستندویه ډلو اعلان وکړ چې په افغانستان کې به خپل عملیات تر هغه وخته ودروي چې ټولې ښځینه کارکونکي یې د کار وړ نه وي. بیرته کار ته

د ناروې د کډوالو شورا، سیف دی چلډرن او کیر انټرنیشنل په یوه ګډه اعلامیه کې وویل: موږ نشو کولی په افغانستان کې له خپلو ښځینه کارکوونکو پرته په اغیزمنه توګه ماشومانو، ښځو او نارینه وو ته لاس په کار شو

د ژغورنې نړیوالې کمیټې چې یو له مهمو مرستندویه موسسو څخه دی – چې څه باندې ۸۰۰۰ افغانان چې ۳۰۰۰ یې ښځې دي په کار ګماري – د یکشنبې په ورځ په یوه جلا بیان کې وویل چې دا به هم عملیات ودروي

دا حکم څو ورځې وروسته له هغه وشو چې افراطي ډلې پوهنتونونو ته امر وکړ چې د ښځو سره وتړي، په نړیواله کچه یې د سختو غندنې خبرداری ورکړ او یو شمېر اعتراضونه یې راوپارول چې د طالبانو له خوا په زوره وویشل شول او په افغانستان کې یې پراخې نیوکې وکړې

یوې ښځینه مرستندویه کارکوونکې، چې نه یې غوښتل نوم یې واخیستل شي، وویل چې هغې له څو ښځو سره اړیکه نیولې چې د بندیز له امله د نا امیدۍ او ناڅرګندتیا سره مبارزه کوي

هغې وويل: موږ له څو نجونو او ښځو سره د هغوی د رواني روغتيا په برخه کې کار کړی، چې طالبانو واک ته ورساوه. زه د هغو ښځو په اړه اندیښمن یم چې زموږ په سازمان کې د رواني روغتیا وړیا مشورې ترلاسه کوي؛ وروسته له هغه چې طالبانو موږ له کار کولو منع کړل

په نادولتي موسسو کې د ښځو پر کار کولو بندیز د یو لړ اقداماتو په لړ کې وروستی دی چې د افغان ښځو حقونه او فرصتونه یې محدود کړي دي. د پوهنتون پر زده کړو بندیز چې له دې مخکې لګېدلی و، د ډېرو ښځو پر رواني روغتیا هم منفي اغېز کړی، ځکه چې دې کار هغوی ته د خپلو خوبونو د تعقیبولو او د ځان او خپلې کورنۍ د ښه راتلونکي د جوړولو چانس له لاسه ورکړی دی

د ژغورنې نړیوالې کمیټې چې یو له مهمو مرستندویه موسسو څخه دی – چې څه باندې ۸۰۰۰ افغانان چې ۳۰۰۰ یې ښځې دي په کار ګماري – د یکشنبې په ورځ په یوه جلا بیان کې وویل چې دا به هم عملیات ودروي

دا حکم څو ورځې وروسته له هغه وشو چې افراطي ډلې پوهنتونونو ته امر وکړ چې د ښځو سره وتړي، په نړیواله کچه یې د سختو غندنې خبرداری ورکړ او یو شمېر اعتراضونه یې راوپارول چې د طالبانو له خوا په زوره وویشل شول او په افغانستان کې یې پراخې نیوکې وکړې

یوې ښځینه مرستندویه کارکوونکې، چې نه یې غوښتل نوم یې واخیستل شي، وویل چې هغې له څو ښځو سره اړیکه نیولې چې د بندیز له امله د نا امیدۍ او ناڅرګندتیا سره مبارزه کوي

هغې وويل: موږ له څو نجونو او ښځو سره د هغوی د رواني روغتيا په برخه کې کار کړی، چې طالبانو واک ته ورساوه. زه د هغو ښځو په اړه اندیښمن یم چې زموږ په سازمان کې د رواني روغتیا وړیا مشورې ترلاسه کوي؛ وروسته له هغه چې طالبانو موږ له کار کولو منع کړل

په نادولتي موسسو کې د ښځو پر کار کولو بندیز د یو لړ اقداماتو په لړ کې وروستی دی چې د افغان ښځو حقونه او فرصتونه یې محدود کړي دي. د پوهنتون پر زده کړو بندیز چې له دې مخکې لګېدلی و، د ډېرو ښځو پر رواني روغتیا هم منفي اغېز کړی، ځکه چې دې کار هغوی ته د خپلو خوبونو د تعقیبولو او د ځان او خپلې کورنۍ د ښه راتلونکي د جوړولو چانس له لاسه ورکړی دی

بشري ناورین

په افغانستان کې بشري وضعیت خورا خراب دی، دغه هېواد د ختیځې افریقا وروسته په نړۍ کې دویم تر ټولو سخت هېواد دی. پرله پسې ناورینونه، لسیزې جګړې، اوږدمهاله بې وزلي، وچکالي، د خوراکي توکو پراخه ناامني، اداري فساد، د کوویډ-۱۹ وبا، د نړیوالو ځواکونو وتل او د رژیم بدلون د دې لامل شوی چې د هیواد نیمایي نفوس په میلیونونو افغانان بشري مرستو ته اړتیا ولري. په افغانستان کې د طالبانو د واکمنۍ له پیل راهیسې وضعیت خورا کړکېچن شوی دی. حاد خوارځواکي په ټول هیواد کې مخ په ډیریدو ده، او ۹۵ سلنه کورنۍ د خوراکي توکو د کم مصرف او د خوړو له نه خوندیتوب سره مخ دي. د ملګرو ملتونو په وینا، لږترلږه 55 سلنه نفوس "توقع کیږي چې د 2022 تر مارچ پورې به د خوراکي خوندیتوب بحران یا بیړني کچې کې وي

 د ملګرو ملتونو د بشري چارو د همغږۍ دفتر اټکل کوي چې په ۲۰۲۳ کال کې به ۲۸.۳ میلیونه انسانان بشري او محافظتي مرستو ته اړتیا ولري، چې په ۲۰۲۲ کال کې ۲۴.۴ میلیونه او په ۲۰۲۱ کال کې ۱۸.۴ میلیونه کسان زیات شوي دي

برسېره پر دې، د ناورین خطر د بنسټیزو اړتیاوو زیاتیدونکي چلوونکی دی. یوه ملي وچکالي په رسمي ډول د 2021 په جون کې اعلان شوه او په 30 کلونو کې ترټولو خرابه ده

وضعیت په ځانګړې توګه د ماشومانو لپاره خورا خراب دی، د اټکل له مخې شپږ میلیونه ماشومان، ډیری یې په خطرناک ډول خوارځواکي دي، د قحط څخه یوازې یو ګام لیرې دي

افغان ماشومان نږدې هره ورځ له لوږې مري. د فبروري 2022 یوه سروې وموندله چې د 2021 کال د اګست راهیسې 82 سلنه افغان کورنۍ مزد له لاسه ورکړي، او نږدې په هرو پنځو کې یوه یې ماشومان د کار کولو لپاره (د لږې مزد لپاره) لیږلي، په داسې حال کې چې 7.5 سلنه ویلي چې دوی سوال کولو یا سوال کولو ته لاره هواروي. د خیرات څخه د پیسو یا خواړو غوښتنه کول

د ژغورنې د نړیوالې کمیټې اجرایوي رییس ډیویډ ملیبنډ په دې وروستیو کې ویلي، چې اوسنی بشري ناورین ښايي د تېرو شلو کلونو جګړو په پرتله ډېر افغانان ووژني

سیګار په دې وروستیو کې یو راپور خپور کړ چې په افغانستان کې د بیکارۍ د زیاتوالي خبرداری ورکوي. د ۲۰۲۱ کال د اګست – سپتمبر په میاشت کې د ګالپ لخوا د ترسره شوې سروې له مخې ۸۹ سلنه افغانانو ویلي چې د دوی سیمه ییز اقتصاد مخ په خرابېدو دی، ۷۵ سلنه یې راپور ورکړی چې په تېرو ۱۲ میاشتو کې د خوراکي توکو لپاره کافي پیسې نه لري، او ۵۸ سلنه نورو ویلي چې کافي پیسې نه لري. د کافي سرپناه لپاره. په محلي او بهرنیو نادولتي موسسو کې د ښځینه کارمندانو په کار کولو اوسنی بندیز د بیکارۍ شمیره لوړوي

دا مهمه ده چې ښځې او نارینه دواړه د افغانانو د اړتیاوو په پوره کولو کې ونډه ولري. ښځینه مرستندویه کارکونکي په دې برخه کې په ځانګړې توګه حیاتي دي، ځکه چې دوی اکثرا د دې وړتیا لري چې د کورنیو اړتیاوې په ښه توګه وارزوي او له ښځو سره په داسې طریقه خبرې وکړي چې نارینه کارکونکي یې نشي کولی. په دې هڅو کې د ښځو له ګډون پرته، دا به ناشونې وي چې په اغیزمنه توګه د خلکو اړتیاوې په ګوته کړي او هغه بشري مرستې چمتو کړي چې ورته ورته اړتیا لیدل کیږي

غندنه

په نادولتي موسسو کې د افغان میرمنو پر کار کولو وروستي بندیز د متحده ایالاتو، مرستندویه ډلو او اروپايي ټولنې له خوا غندل شوی دی

د امریکا د بهرنیو چارو وزیر انتوني بلینکن په ټویټر کې ویلي، ژوره خواشیني یم چې په افغانستان کې د ښځو پر بشري مرستو د طالبانو بندیز به د میلیونونو خلکو حیاتي او ژوند ژغورونکې مرستې ګډوډې کړي

"ښځې په ټوله نړۍ کې د بشردوستانه عملیاتو لپاره مرکزي دي. دا پریکړه کیدای شي د افغانانو لپاره ویجاړونکې وي

د ناروې شارژدافیر، چې په افغانستان کې مرستې تمویلوي او د جنورۍ په میاشت کې یې د طالبانو او مدني ټولنې د غړو ترمنځ د خبرو کوربه توب وکړ، د بندیزونو د "سمدستي د لغوه کیدو" غوښتنه وکړه او خبرداری یې ورکړ چې دا به "بشري کړکیچ لاپسې لا پسې زیات کړي او تر ټولو زیات زیان ورسوي." زیانمنونکي افغانان

اروپايي اتحادیې د بهرنیو چارو وزارت په ګډه اعلامیه کې ویلي چې په دغه هېواد کې د خپلو مرستو د اغېز ارزونه کوي، «ملیونونه افغانان چې د خپلې بقا لپاره پر بشري مرستو متکي دي له خطر سره مخامخ دي» او د طالبانو پرېکړه یې د ښځو له حقونو څخه د سرغړونې په توګه غندلې ده

ښځې په افغانستان کې د بشردوستانه او لومړنیو اړتیاوو د ترسره کولو لپاره اړینې دي. د ښځو له ګډون پرته، نادولتي مؤسسې به ونه شي کولای چې د هېواد تر ټولو زیان منونکو وګړو ته بشري مرستې ورسوي

همدا اوس، هره ورځ افغانان د طالبانو د رژیم د سختو سیاستونو له امله سزا ورکول کیږي چې میلیونونه یې د لوږې کندې ته پراته دي

دا مهمه ده چې نړیواله ټولنه د افغان ښځو سره پیوستون ودریږي او د ټولو لپاره د برابرۍ او عدالت لپاره کار وکړي

په افغانستان کې وضعیت پیچلی دی او د بحران اصلي لاملونو ته د رسیدو او د پایداره حل د تضمین لپاره به څو اړخیز چلند ته اړتیا ولري