افغانستان په کوپ 27 کې

 COP27

منتقدین له COP27 څخه د افغانستان په وتلو خواشیني دي

د تمویل غوښتنه د ډیپلوماټیک پلوه جلا شوي افغانستان لپاره وده کوي چې د اقلیم د بدلون له امله له طبیعي پیښو سره مخ دی

څیړونکي په افغانستان کې د پرله پسې طبیعي پیښو لپاره د اقلیم بدلون تورنوي او د دې ستونزې د حل لپاره د نړیوالو مرست غوښتنه کوي

افغان اقلیمي فعال عبدالهادي اڅکزی د ملګرو ملتونو د COP27 د اقلیم په کنفرانس کې د خپل هیواد یوازینی استازی و چې په دې وروستیو کې د مصر په شرم الشیخ ښار کې جوړ شو

د سویلي آسیا هیواد له دې سرمشریزې څخه ایستل شوی و، ځکه چې دا هیواد له 20 کلونو وروسته د تیر اګست په میاشت کې د طالبانو د بیا واک ترلاسه کولو راهیسې په دیپلوماتیکه توګه انزوا پاتې دی

لکه څنګه چې د اقلیم سرمشریزه د نومبر په شپږمه پیل شوه، په افغانستان کې د ملګرو ملتونو ماموریت د اقلیم په اړه د بیړني اجتماعي اقدام غوښتنه وکړه او ویې ویل چې دا هیواد د اقلیم د شاکونو په وړاندې یو له لږ چمتووالي څخه دی

دې زیاته کړه چې افغانستان د اقلیم اړوند ګواښونو له امله په نړۍ کې شپږم ډیر زیانمن شوی هیواد دی چې دا هیواد د پرله پسې وچکالیو، سیلابونو او ځمکې ښویدنې سره مخ دی چې معیشت او زیربنا یې اغیزمنې کړي

اڅکزي، چې په نړیواله غونډه کې د خپل هېواد غیر رسمي استازي و، د افغانستان د اقلیم د بحران په اړه د استازو د پوهاوي او دغه موضوع د ګډونوالو د اجنډا په سر کې د راوستلو فرصت وباله

کارپوهان په هیواد کې د پرله پسې طبیعي پیښو لپاره د اقلیم بدلون تورنوي، او د دې ستونزې د حل لپاره د نړیوالو مرستو غوښتنه کوي

اڅکزي چې د دې ادارې مشر دی وویل: "زه به هر هغه څوک ودروم چې ما ولیدل او پوښتنه به یې وکړه: 'ایا تاسو د افغانستان په اړه اوریدلي؟' بیا به دوی ته زموږ د هیواد د وضعیت او د اقلیم د بدلون له امله زموږ د خلکو د کړاوونو په اړه ووایم." د چاپیریال رضاکارانو شبکه (EVN)، یوه نادولتي موسسه چې په پلازمینه کابل کې میشته ده

غیر انتفاعي کار کوي ترڅو په ټول هیواد کې د اقلیم مسلو په اړه پوهاوی او روزنه راولي

اڅکزي وویل: هرڅوک زما سره موافق ښکاري کله چې ما وویل چې افغانستان د اقلیم د بدلون له امله زیانمنونکو هیوادونو کې دی، مګر لږ شمیر یې د اقدام کولو لپاره لیواله وو

خلک د ۲۰۲۲ کال د اګست په میاشت کې د افغانستان د لوګر ولایت په خوښۍ ولسوالۍ کې د سختو سیلابونو وروسته خپل ویجاړ شوي کورونه پاکوي

 :فنډونه وچ شوي دي

نړیوال سازمانونه او شریکان د طالبانو سره د ښکیلتیا په اړه اندیښمن دي، چې دا مهال د 38 ملیون هیواد اداره کوي. د پراختیایي او اقلیمي پروژو لپاره تمویل د نړیوالو بندیزونو له امله وچ شوی

طالبانو د نومبر په ۱۰ مه په یوه خبري کنفرانس کې له COP27 څخه د وتلو په اړه خپله مایوسي څرګنده کړه

د افغانستان د چاپېریال ساتنې د ملي ادارې (NEPA) سرپرست، حافظ عزیز الرحمن له کنفرانس څخه د افغانستان پر وتلو نیوکه وکړه، وویل: «د اقلیم بدلون ملي سرحد نه لري او باید دا موضوع سیاسي نه وای

رحمان په افغانستان کې پرله پسې وچکالۍ په ګوته کړه سره له دې چې دا هیواد د اقلیم د بدلون په رامنځته کولو کې هیڅ رول نه لوبوي

د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو د سرمنشي د ځانګړي استازي مرستیال رمیز الکباروف د دې هیواد د اقلیمي ستونزو ته د بیړنۍ پاملرنې له اړتیا سره موافقه وکړه

"اوس د افغانستان لپاره اقدام ته اړتیا ده. موږ انتظار نشو کولی. افغانان د انتظار وخت نه لري. دا به ټول اړخونه اړ کړي چې د افغانستان لپاره د یوه باثباته راتلونکي په لور د کار کولو لپاره ګډ زمینه او ګډ لامل ومومي

موږ باید دا هم روښانه کړو: دا ستونزه په افغانستان پورې ځانګړې نه ده. دا یوه لویه سیمه ییزه مسله ده او اوس په افغانستان کې عمل نه کول به د ټولې سیمې لپاره د اقلیم په برخه کې د پام وړ خنډ رامنځته کړي

خو په افغانستان کې د اقلیم د حل لپاره نړیوالې مرستې له تېر کال راهیسې په بې ساري ډول کمې شوې دي

د افغانستان د چاپېریال ساتنې ادارې NEPA د اګست په میاشت کې څرګنده کړه چې نړیوالې ټولنې د طالبانو له واکمنۍ راهیسې د ۸۰۵ میلیونه ډالرو په ارزښت د چاپېریال ساتنې ۳۲ پروژې درولې دي

 :د اقلیم د خبرو اترو څخه جلا کول

په عین حال کې، د افغانستان علمي او ساینسي ټولنه د اقلیم د ستراتیژۍ په اړه له خبرو اترو څخه د افغانستان د ایستلو لپاره د جدي پایلو خبرداری ورکوي

د اقلیم ځینې سمدستي اندیښنې په پرله پسې ډول وچکالي او سیلابونه دي، ورپسې د ځنګلونو اورونه، [او] د ګلیشیرونو کمیدل دي،" نجیب الله سعد، د آلمان د ستوتګارت په پوهنتون کې د اقلیم یو افغان ساینس پوه او همکار څیړونکی په ګوته کړه

صیاد زیاته کړه، له هغه وخته چې ډېری افغانان د ژوند او اقتصاد لپاره پر کرنې تکیه کوي، د اقلیم د بدلون له امله وچکالۍ او سېلابونه په هېواد کې د خوراکي توکو د خوندیتوب په برخه کې د پام وړ اغېزې کوي

د ملګرو ملتونو د بشري چارو د همغږۍ د دفتر له خوا د ثبت شویو ارقامو له مخې، یوازې سږ کال په ټول افغانستان کې تر ۲۲۳ زره ډېر افغانان د طبیعي پېښو له امله زیانمن شوي دي. په ورته وخت کې د ماشومانو د ژغورنې اداره اټکل کوي چې نږدې 13 میلیونه ماشومان به د وچکالۍ او سیلابونو په ګډون د سختو موسمي پیښو له امله اغیزمن شي

د اقلیم د بدلون اغیزې به په هیواد کې وضعیت نور هم خراب کړي چې د سخت بشري بحران او اقتصادي سقوط سره مخ دی

کارپوهانو د اقلیم د تطابق پر اړتیا هم ټینګار کړی دی ځکه چې افغانستان د 1950 او 2010 کلونو ترمنځ د تودوخې درجه 1.8 درجې لوړه کړې ده - د نړۍ اوسط دوه چنده

د اوبو د مدیریت کارپوه او د کابل پولیتخنیک پوهنتون استاد محمد عاصم مایار وویل:دا مهمه ده چې د ژوند ژغورنې د تطبیق میکانیزمونه وګورو لکه د اوبو لګولو د کرنیزو سیمو پراخول چې د وچکالۍ په وړاندې مقاومت لري

خو کارپوهان وايي چې د نړیوالو مرستو کموالی د اقلیم د بدلون پر وړاندې د افغانستان د مبارزې په لاره کې لوی خنډ دی

مایار وړاندیز وکړ چې د بندیزونو له امله د نړیوالو ادارو لخوا ګمارل شوي میتودونو ته په اشارې سره وړاندیز وکړ: د اقلیم د بدلون د موافقت فنډونه په ثابت ډول کمیږي چې د نغدو پیسو د لیږد میکانیزمونو له لارې افغانستان ته لیږدول کیدی شي

د اقلیم د تطابق تمویل د ځانګړو پروژو مالتړ ته اشاره کوي چې د ځایی ټولنو سره مرسته کوي چې د دوی د بدلون چاپیریال سره تطابق وکړي. مايار وويل: "د بېلګې په توګه، د اوبو لګولو د کرنيزو ساحو د پراخولو تر څنګ، د وچکالۍ اغېزې د کوچنيو زيرمو په جوړولو او د اوبو د خوندي کولو د تکنالوژۍ په معرفي کولو سره کمېدای شي." په ورته ډول، د سیلابونو لپاره، د ډیورورشن بندونه، د اوبو مدیریت او ډیری کوچني زیرمې کولی شي د جریان لوړوالی کمولو کې مرسته وکړي

هغه په ​​نړیواله ټولنه غږ وکړ چې د ملګرو ملتونو د ادارو له لارې پروژې بیا پیل کړي ترڅو کلیوالو ټولنو ته ورسیږي چې د اقلیم د بدلون لخوا سخت اغیزمن شوي

مایار وویل: د افغانستان منزوي کول به خپلو خلکو ته د سزا ورکولو په معنی وي، کوم چې عادلانه نه دی. "د اقلیم بدلون مخه نه نیسي، او د تطبیق له ملاتړ پرته، دا په تدریجي ډول د مرګ سزا ته د افغانانو د هڅولو په څیر دی